Geachte aanwezigen, lieve mensen,
Vandaag staan we samen, hier in ons mooie Zutphen, om een belangrijk moment in onze geschiedenis te herdenken en te vieren. Keti Koti, een tijd van bezinning en een feestelijke maaltijd, herinnert ons eraan dat de ketenen van de slavernij ruim 160 jaar geleden wettelijk werden verbroken.
Vorig jaar mocht ik tijdens de eerste Keti Koti in Zutphen spreken. Ik deed de suggestie dat het Waterkwartier mogelijk een gepastere plek zou zijn dan, hoe mooi ook, de 17de-eeuwse binnenstad. Ik ben blij en denk dat het goed is om onze jaarlijkse Keti Koti dichtbij mensen te houden die beter dan wie ook weten wat Keti Koti betekent.
Vorig jaar ging Keti Koti over excuses- met de vraag of die woorden voldoende zijn. Er kwam een belofte van een komma, die betekent dat we iets moeten doen met de erkenning dat slavernij vandaag de dag nog steeds grote gevolgen heeft.
Naast woorden ook daden was de oproep zelfs van de Koning en de minister president. Want we mogen niet onderschatten en vergeten dat de effecten van deze donkere periode nog steeds voelbaar zijn. De eerste juli moet een dag zijn waarop we ons verleden onder ogen zien en ons toewijden aan de bouw van een eerlijke en hoopvolle toekomst.
Het afgelopen jaar, ons nationale herdenkingsjaar slavernijverleden, werd gemarkeerd door hoop en verdriet, door erkenning en scepsis. We zagen hoe ons land worstelde met zijn verleden en hoe we samen stapjes zetten naar begrip. Maar tot veler schrik ook hoe politieke verschuivingen ons dreigen terug te werpen. "De angel is er nog niet uit," zoals voorzitter Linda Nooitmeer onlangs treffend opmerkte.
De excuses van onze minister-president en de reflecties van onze Koning waren krachtige gebaren. Uit de woorden bleek dat er voor velen onder ons meer nodig is dan symboliek om de diepe wonden van slavernij te helen. We dachten dat we van woorden over zouden gaan op daden. Want als het bij woorden blijft, wat doen ze er dan toe?
Recentelijk hebben wanstaltige termen rond "een zogenaamde zorgelijke demografische ontwikkeling" onze nationale discussie verduisterd. Dit soort woorden zaait verdeeldheid en angst en oogst rancune! Het staat haaks op gezamenlijkheid en vertrouwen dat inclusiviteit oogst, hetgeen we altijd als gemeenschap nastreven.
Woorden doen er dus wel toe omdat ze leiden tot daden. Woorden kunnen immers bruggen bouwen, maar woorden kunnen ook muren optrekken. Het is uiterst zorgelijk dat we binnen een jaar van bruggen bouwen naar muren optrekken lijken af te glijden.
Het daarom des te belangrijker dat we in onze gemeente, ons uitdrukkelijk uitspreken en kiezen voor bruggen. Dat uitspreken is nodig vanwege het diepe besef dat woorden er toe doen. We mogen niet toestaan dat woorden van buiten Zutphen sneller het vertrouwen zullen weg nemen dan wij het binnen Zutphen kunnen herstellen. En dat is precies waarom we ons krachtig en luid moeten uitspreken. Woorden doen ertoe!
Want niet alleen vanwege het verleden maar juist vanwege morgen moeten we ons beseffen dat slavernij en arbeidsuitbuiting, direct en indirect betekent dat mensen van zonsopgang tot zonsondergang voor andermans welvaart werken onder omstandigheden die ieder vorm van menselijkheid ver te buiten gaan! De strijd die de tot slaaf gemaakten voor vrijheid en gelijkheid voerden is immers niet slechts historie; het is een levende erfenis die elke dag doorklinkt in onze gemeenschap en het is een werkelijkheid die nog steeds, in een ander jasje, maar wel dagelijks gebeurd ."
Politici die de periode van de slavernij bagatelliseren, vertrappen het inzicht van de gevolgen van die slavernij voor vandaag. Ze vertrappen het inzicht dat die uitbuiting in de Tweede Wereldoorlog, waar zij zich heldhaftig op beroepen, ook plaatsvond. En ze vertrappen het inzicht dat doorgeslagen consumptisme de nieuwe vorm van arbeidsuitbuiting dreigt te worden of al is.
Wanneer politici suggereren dat er sprake is van onwenselijke demografische ontwikkelingen, omdat ze na kritiek op hun woorden, retorisch een omweg zoeken fascistische termen, gaan voorbij aan het feit dat er harten en geesten zijn die nog steeds helen van generaties diepe wonden. En ze gaan voorbij aan het feit dat er nog steeds harten beschadigd worden.
De ongelijkheid bijvoorbeeld in het onderwijs die we vandaag zien, zijn niet zomaar toevalligheden. Ze zijn de langdurige echo’s van een systeem dat ooit opzettelijk mensen uitsloot op basis van hun huidskleur en afkomst. Dat we nog steeds nieuwe echo’s laten ontstaan maakt de onderkenning van de gevolgen slavernij bovendien nog belangrijker.
Onze geschiedenis, zowel lokaal als nationaal, heeft ons geleerd dat economische bloei vaak samengaat met grote menselijke kosten. De tot slaaf gemaakten hebben een prijs betaald voor de welvaart waarvan anderen hebben geprofiteerd.
Het is onze verantwoordelijkheid om deze realiteit niet alleen te erkennen maar er ook actief iets mee te doen. De woorden van afgelopen jaar mogen geen punt laat staan een backspace zijn maar hoogstens een komma.
Als de Haagse politiek onderkenning van het verleden en lessen van de toekomst uit angst voor de waarheid niet meer onder ogen wenst te zien, dan mogen wij ons daar niet bij neerleggen. Dan moeten we in Zutphen op lokaal niveau de leiding nemen door slavernij en arbeidsuitbuiting een permanente plaats te geven in onze herdenkingskalender, veel beter te verankeren in het onderwijscurriculum, te vertalen naar betere kansen, waar die kansen niet gelijk zijn. Dan moeten we elkaar actief vasthouden om ons niet te laten verdelen, maar juist de kracht van gezamenlijkheid te bewijzen.
In Zutphen willen we niet in het verleden blijven hangen om onze eigen angsten te beteugelen en onze rancune te voeden. Nee in Zutphen willen we vanuit een gedeeld verleden een betere toekomst bouwen. Een toekomst waarin iedereen, ongeacht achtergrond of afkomst, gelijke kansen heeft om te bloeien. Waar de vrijheid van de één niet ten koste gaat van de ander, maar waar onze vrijheden hand in hand gaan.
Laat ons streven naar een toekomst waarin onze kinderen niet door de ketenen van het verleden worden beperkt, maar door hun dromen worden geleid. Een toekomst waarin we allemaal, ongeacht achtergrond, samen kunnen werken aan een samenleving die rechtvaardig, gelijk, fatsoenlijk en vrij is.
Laten we de diversiteit van onze gemeenschap vieren, niet alleen in woorden maar ook in daden. Laten we de rijkdom erkennen die elke cultuur, elke taal en elk uniek verhaal aan onze gemeente toevoegt. En laten we vooral elkaar erkennen, niet als vreemden van verschillende werelden, maar als buren en vrienden en mensen die samen één gemeenschap vormen.
Samen kunnen we ervoor zorgen dat de komende generaties zich zullen herinneren dat in Zutphen, iedere dag stapjes worden gezet naar echte erkenning en inclusiviteit. En dat in onze stad woorden er inderdaad toe doen. En dat we dus als gemeenschap, hebben gekozen om die woorden zorgvuldig, fatsoenlijk en met respect te gebruiken.
Laten we samenwerken, laten we samen groeien, en laten we samen, in woord en daad, een toekomst bouwen waarin iedereen zich thuis kan voelen. Want ik ben pas echt vrij als u dat ook bent.
Dank U wel